Trong văn hóa tang lễ truyền thống của người Việt, sau các nghi thức như nhập quan và di quan, hạ huyệt là một khoảnh khắc vô cùng quan trọng và trang nghiêm. Vậy, hạ huyệt là gì và tại sao nghi lễ này lại mang một ý nghĩa đặc biệt trong hành trình cuối cùng của một đời người? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về lễ hạ huyệt, từ định nghĩa cơ bản, các bước trong nghi thức hạ huyệt truyền thống, bài văn khấn hạ huyệt thường được sử dụng, cho đến những điều kiêng kỵ khi hạ huyệt mà gia đình cần lưu tâm.

Hạ huyệt là gì? 

Hạ huyệt là một nghi thức quan trọng, đánh dấu bước cuối cùng trong quá trình an táng một người đã khuất theo phong tục truyền thống. Bạn có thể hiểu đơn giản đây là hành động đưa chiếc quan tài (hay còn gọi là linh cữu), bên trong chứa thi hài người vừa qua đời, xuống cái hố (hay còn gọi là huyệt mộ) đã được đào sẵn tại nghĩa trang hoặc khu vực an táng đã được chọn. Nghi lễ này thường diễn ra sau khi linh cữu đã được di chuyển từ nhà hoặc nơi tổ chức tang lễ đến địa điểm chôn cất (trong lễ di quan). Hạ huyệt là bước ngay trước khi người thân và những người tham dự tiến hành lấp đất và xây dựng phần mộ cho người đã khuất. Đây là một khoảnh khắc trang nghiêm, thể hiện sự tiễn biệt cuối cùng và lòng tôn kính của gia đình đối với người đã ra đi, đồng thời đánh dấu sự kết thúc của giai đoạn đưa tiễn và bắt đầu sự yên nghỉ vĩnh hằng của người đó.

Hạ huyệt là một khoảnh khắc vô cùng quan trọng và trang nghiêm

Nguồn gốc và ý nghĩa của nghi thức hạ huyệt

Để hiểu rõ hạ huyệt là gì, cần nhìn lại nguồn gốc lâu đời của nghi thức này. Nghi lễ hạ huyệt xuất phát từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt, gắn liền với quan niệm “sống gửi thác về” – khi mất đi, con người trở về với cát bụi, nhưng linh hồn vẫn tiếp tục tồn tại. Nghi thức hạ huyệt vì thế không chỉ là công đoạn an táng, mà còn là nghi lễ tiễn biệt, giúp linh hồn người mất an yên sang thế giới bên kia.

Ý nghĩa sâu xa của lễ hạ huyệt nằm ở việc thể hiện lòng thành kính, sự tri ân và hiếu thảo của con cháu đối với người đã khuất. Hơn nữa, hạ huyệt còn thể hiện sự thuận theo lẽ tự nhiên của cuộc đời, "sinh ký tử quy". Việc chôn cất được xem là một phần tất yếu của vòng tuần hoàn, và nghi thức này là bước thực hiện quy luật đó một cách trang nghiêm và trọn vẹn. Bên cạnh đó, lễ này còn mang yếu tố tâm linh quan trọng: nếu thực hiện đúng các văn khấn hạ huyệt và tuân thủ kiêng kỵ khi hạ huyệt, gia đình tin rằng người mất sẽ được siêu thoát, gia đạo bình an, tránh được những điều xui rủi sau này.

Lễ hạ huyệt

Nghi thức hạ huyệt chi tiết

Sau khi đã hiểu hạ huyệt là gì, ta cần tìm hiểu rõ các bước trong nghi thức hạ huyệt, vốn là phần quan trọng bậc nhất trong tang lễ, thể hiện lòng thành kính và tiễn biệt người đã khuất một cách chu toàn. Dưới đây là các bước chi tiết:

Chuẩn bị huyệt mộ

Huyệt mộ cần được đào với kích thước phù hợp, đủ rộng để chứa linh cữu mà vẫn đảm bảo sự an toàn khi hạ xuống. Để nghi thức hạ huyệt diễn ra suôn sẻ, gia đình hoặc đội mai táng thường kiểm tra kỹ lưỡng kích thước huyệt, tránh trường hợp bất trắc. Tùy theo tập tục địa phương và kiêng kỵ khi hạ huyệt, đáy huyệt có thể được xử lý bằng cách rải vôi bột, tro trấu để hút ẩm và khử mùi, giúp tạo ra môi trường khô ráo cho linh cữu. Trong một số vùng, người ta còn đặt thêm các vật phẩm mang ý nghĩa tâm linh như tiền vàng mã xuống đáy huyệt, thể hiện sự tôn kính và mong muốn người đã khuất được an nghỉ trong sự yên bình.

Huyệt mộ cần được đào với kích thước phù hợp

Di chuyển linh cữu đến huyệt mộ

Sau khi hoàn tất việc chuẩn bị huyệt mộ, nghi thức di chuyển linh cữu đến huyệt mộ bắt đầu. Đây là một bước quan trọng trong nghi thức hạ huyệt, đòi hỏi sự trang nghiêm và cẩn trọng. Linh cữu sẽ được đưa ra khỏi nhà quàn hoặc nơi quàn tạm, sau đó được khiêng đến huyệt mộ. Quá trình này thường được thực hiện bởi những người thân trong gia đình hoặc đội mai táng, với số người khiêng linh cữu là số chẵn, thể hiện sự cân bằng và tôn nghiêm của nghi lễ. Những người tham gia di chuyển linh cữu phải làm việc trong im lặng và trang trọng, thể hiện sự kính trọng đối với người đã khuất trong suốt hành trình cuối cùng về nơi an nghỉ.

Di chuyển linh cữu

Hạ linh cữu xuống huyệt

Khi linh cữu đã được đưa đến gần huyệt mộ, bước tiếp theo trong nghi thức hạ huyệt là hạ linh cữu xuống huyệt. Quá trình này cần sự cẩn trọng tuyệt đối để đảm bảo linh cữu được hạ xuống một cách nhẹ nhàng và an toàn. Những người thực hiện nghi lễ sẽ sử dụng dây hoặc các thiết bị hỗ trợ để từ từ hạ linh cữu vào lòng huyệt. Trong suốt quá trình này, mọi người có mặt giữ im lặng tuyệt đối, thể hiện sự trang nghiêm và thành kính đối với người đã khuất. Các thầy cúng hoặc người đại diện gia đình có thể thực hiện các lời cầu khấn trong khi hạ linh cữu xuống, nhằm giúp linh hồn người đã khuất yên nghỉ và siêu thoát.

Hạ huyệt

Rải vật phẩm xuống huyệt

Sau khi linh cữu được đặt yên vị trong huyệt, một phần quan trọng của nghi thức hạ huyệt là rải vật phẩm xuống huyệt. Đây là một hành động mang đậm ý nghĩa tâm linh, thể hiện sự tiễn biệt và lòng thành kính của gia đình đối với người đã khuất. Trước khi lấp đất lên huyệt, các thành viên trong gia đình, thường bắt đầu từ người lớn tuổi nhất, sẽ lần lượt rải những nắm đất đầu tiên xuống linh cữu, tượng trưng cho việc "an thổ" - mong muốn người đã khuất được yên nghỉ trong lòng đất mẹ. Bên cạnh đất, tùy theo phong tục địa phương, gia đình có thể rải thêm hoa tươi, cánh hoa, hoặc tiền vàng mã xuống huyệt, mang ý nghĩa cầu chúc sự an lành và sự siêu thoát cho linh hồn người đã khuất.

Rải đất xuống huyệt

Đọc văn khấn hạ huyệt

Sau khi linh cữu được đặt yên vị và các vật phẩm tiễn biệt đã được rải xuống, bước tiếp theo trong nghi thức hạ huyệt là đọc văn khấn hạ huyệt. Văn khấn này có vai trò rất quan trọng, là lời thông báo chính thức với các vị thần linh, thổ địa về việc an táng người đã khuất tại khu vực đất này. Đồng thời, đây cũng là lời cầu xin sự phù hộ và bảo vệ cho linh hồn người đã khuất được siêu thoát, yên nghỉ nơi vĩnh hằng. Thông thường, người đại diện gia đình hoặc thầy cúng (nếu có) sẽ thực hiện nghi thức này, đọc những lời khấn cầu bình an, khỏe mạnh cho gia đình và mong người đã khuất được yên nghỉ trong sự thanh thản.

Đọc văn khấn hạ huyệt

Hoàn tất nghi thức

Sau khi văn khấn hạ huyệt được đọc xong, nghi thức hạ huyệt cơ bản coi như đã hoàn tất. Tiếp theo, các công đoạn khác trong quá trình an táng sẽ tiếp tục được thực hiện. Đầu tiên, người thân sẽ lần lượt lấp đất xuống huyệt mộ, đắp thành mộ cho người đã khuất, thể hiện sự tiễn biệt cuối cùng. Sau khi hoàn tất việc lấp đất, một số gia đình còn tiến hành các lễ cúng khác theo phong tục riêng của mỗi vùng miền, như cúng cơm cho người đã khuất, dâng hương để mong linh hồn người đã qua đời được siêu thoát.

Hoàn tất nghi thức hạ huyệt

Văn khấn hạ huyệt chuẩn

Kính lạy:

Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần,

Ngài Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân,

Các chư vị Thần linh cai quản trong khu vực này, đất đai nơi đây.

Hôm nay là ngày: [Đọc rõ ngày, tháng, năm âm lịch]
Tại: [Đọc rõ địa điểm an táng, ví dụ: Nghĩa trang [Tên nghĩa trang], khu [Số khu], lô [Số lô]].
Gia đình chúng con kính cẩn thực hiện nghi lễ an táng (hạ huyệt) cho:
Vong linh: [Đọc rõ tên đầy đủ của người đã khuất].
Hưởng thọ (hoặc hưởng dương): [Đọc rõ số tuổi của người đã khuất].
Sinh thời: [Đọc rõ ngày tháng năm sinh âm lịch và dương lịch (nếu có)].
Mất ngày: [Đọc rõ ngày tháng năm mất âm lịch và dương lịch].

Kính thưa chư vị Tôn Thần,
Sau những ngày [nêu vắn tắt quá trình tang lễ, ví dụ: chịu tang, cử hành các nghi lễ theo phong tục], đến giờ phút này, theo đạo lý "nghĩa tử là nghĩa tận", gia đình chúng con xin phép chư vị được an táng vong linh [Tên người đã khuất] tại mảnh đất này.
Chúng con thành tâm kính xin chư vị Hoàng Thiên Hậu Thổ, các chư vị Thần linh nơi đây thương xót, chấp thuận cho vong linh [Tên người đã khuất] được yên nghỉ vĩnh hằng trong lòng đất mẹ. Cúi xin các ngài che chở, bảo vệ cho nơi yên nghỉ của vong linh được thanh tịnh, không bị quấy nhiễu bởi những điều xấu ác.
Kính xin chư vị phù hộ độ trì cho vong linh [Tên người đã khuất] sớm được siêu sinh tịnh độ, tiêu diêu miền cực lạc.
Cúi xin chư vị gia hộ cho toàn thể gia đình chúng con được bình an, mạnh khỏe, mọi việc trong cuộc sống được thuận lợi, hanh thông, luôn nhớ đến công ơn của người đã khuất và sống hướng thiện.
Chúng con xin thành tâm kính lễ, với tất cả lòng thành kính, cúi xin chư vị chứng giám và phù hộ.

Lưu ý:

• Mẫu văn khấn có thể được điều chỉnh linh hoạt cho phù hợp với hoàn cảnh và phong tục của từng gia đình, địa phương hoặc tôn giáo.
• Nếu gia đình mời thầy cúng, thầy sẽ là người soạn và đọc văn khấn chi tiết, chuẩn xác, phù hợp với yếu tố tâm linh và phong thủy tại thời điểm an táng.
• Đọc văn khấn một cách rõ ràng, mạch lạc và trang nghiêm.
• Văn khấn thường được đọc sau khi đã hạ linh cữu xuống huyệt và trước khi bắt đầu lấp đất

Văn khấn hạ huyệt

Những điều kiêng kỵ khi hạ huyệt

Trong nghi thức hạ huyệt, theo phong tục truyền thống, có rất nhiều điều kiêng kỵ cần được lưu ý để bảo vệ sự an lành cho linh hồn người đã khuất và gia đình. Những kiêng kỵ này được đúc kết qua nhiều thế hệ và mang đậm ý nghĩa tâm linh trong lễ hạ huyệt. Một trong những yếu tố quan trọng cần chú ý là thời gian hạ huyệt. Việc chọn giờ và ngày thực hiện nghi lễ phải hợp với phong thủy, tránh những giờ xấu hoặc ngày không thuận lợi theo lịch âm. Đồng thời, tránh việc trùng tang cũng là một điều cần thiết, bởi theo quan niệm, nếu gia đình tổ chức tang lễ trùng với tang lễ của người khác sẽ mang lại điềm xui xẻo.

Bên cạnh đó, những người tham gia vào nghi thức hạ huyệt cũng cần chú ý đến một số điều kiêng kỵ. Phụ nữ mang thai, theo tín ngưỡng dân gian, nên tránh tham gia trực tiếp vào nghi lễ để tránh ảnh hưởng đến thai nhi. Trẻ em và những người có sức khỏe yếu cũng không nên tham gia quá gần khu vực mộ, vì không khí tang thương dễ làm họ cảm thấy sợ hãi hoặc không thoải mái. Đặc biệt, nếu người tham gia có tuổi xung khắc với người đã khuất, điều này cũng cần được xem xét cẩn thận, tránh ảnh hưởng đến sự an nghỉ của người đã khuất.

Trong suốt quá trình lễ hạ huyệt, thái độ của mọi người cần phải trang nghiêm và tôn trọng. Việc làm rơi đồ xuống huyệt mộ, ngoài các vật phẩm nghi lễ, được coi là điềm xui, nên cần tránh. Điều này giúp giữ cho không khí nghi lễ được trang trọng và linh thiêng. Một trong những kiêng kỵ quan trọng nữa là đứng bóng xuống huyệt mộ. Theo phong tục, bóng của người sống chiếu xuống huyệt sẽ cản trở linh hồn người đã khuất, gây khó khăn cho việc siêu thoát. 

Mọi người phải trang nghiêm và nghiêm túc trong suốt quá trình làm lễ

Bồng Lai Viên hy vọng qua những chia sẻ chi tiết về hạ huyệt là gì, các bước trong nghi thức hạ huyệt truyền thống, ý nghĩa sâu sắc của bài văn khấn hạ huyệt và những kiêng kỵ khi hạ huyệt, bạn đã có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về một nghi lễ trọng đại trong văn hóa tang lễ Việt Nam. Việc thực hiện lễ hạ huyệt một cách trang nghiêm và chu đáo không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn là cách tiễn đưa người đã khuất về nơi an nghỉ một cách trọn vẹn, tốt đẹp. Nếu bạn cần hỗ trợ lựa chọn đất nghĩa trang phù hợp hoặc xây dựng mộ phần trang nghiêm, xin vui lòng liên hệ với Bồng Lai Viên. Chúng tôi cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp và tận tâm, đồng hành cùng quý khách hàng trong hành trình tiễn biệt người thân yêu một cách chu toàn nhất.

Tham khảo thêm: 

• Hướng dẫn đốt vía sau khi viếng đám tang để tránh xui xẻo
• Lễ bái quan là gì? Ý nghĩa và nghi thức thực hiện chi tiết
• Cầu siêu: Ý nghĩa, các bài kinh phổ biến và văn khấn đúng pháp