Trong nhiều trường hợp, người mất ra đi nhưng đôi mắt không thể khép lại, khiến gia đình không khỏi lo lắng và xót xa. Theo quan niệm dân gian, đây có thể là dấu hiệu của sự lưu luyến, tâm nguyện chưa trọn. Nghi thức vuốt mắt cho người chết, nếu được thực hiện đúng cách và đúng thời điểm, không chỉ giúp người quá cố khép lại hành trình trần thế trong thanh thản mà còn mang lại sự an lòng cho người ở lại. Bài viết dưới đây từ Bồng Lai Viên sẽ giúp bạn hiểu rõ ý nghĩa, cách thực hiện và những điều cần lưu ý trong nghi lễ đặc biệt này.viê

Ý nghĩa tâm linh của việc vuốt mắt cho người chết

Trong văn hóa tâm linh Á Đông, đặc biệt là ở Việt Nam, vuốt mắt cho người chết không đơn thuần là một hành động tiễn biệt, mà còn mang giá trị tinh thần sâu sắc. Đây là nghi thức đầu tiên và thiêng liêng nhất giúp người mất khép lại hành trình trần thế một cách trọn vẹn, an yên. Theo quan niệm dân gian, nếu người mất ra đi mà đôi mắt vẫn mở, điều đó cho thấy họ còn vướng bận, lưu luyến hoặc chưa yên lòng vì người thân, con cháu. Hành động vuốt mắt người chết giúp đôi mắt khép lại nhẹ nhàng, tượng trưng cho việc "nhắm mắt xuôi tay" – một dấu hiệu của sự thanh thản khi từ giã cõi đời.

Không chỉ mang tính biểu tượng, nghi thức này còn thể hiện lòng hiếu thảo, sự tri ân cuối cùng của con cháu đối với bậc sinh thành. Việc thực hiện cách vuốt mắt cho người chết đúng phong tục cũng là cách để truyền đi thông điệp bình an, mong cầu cho linh hồn người đã khuất được siêu thoát và nhẹ bước sang thế giới bên kia. Trong một số trường hợp, dù đã vuốt mắt nhưng người chết vuốt mắt không nhắm, điều này khiến nhiều người lo lắng. Dưới góc nhìn tâm linh, hiện tượng này được lý giải là người mất còn tâm nguyện chưa hoàn thành, còn điều chưa kịp nói hoặc chưa hóa giải được những khúc mắc trong lòng. Chính vì vậy, ngoài việc vuốt mắt, gia đình còn có thể tụng kinh, cầu siêu hoặc thỉnh sư thầy trợ niệm để hỗ trợ linh hồn được an lạc.

Vì sao có người chết vuốt mắt không nhắm?

Khi vuốt mắt cho người chết, ai cũng mong đôi mắt người mất sẽ khép lại nhẹ nhàng, biểu thị cho sự thanh thản, mãn nguyện trước lúc sang thế giới bên kia. Tuy nhiên, không ít trường hợp người chết vuốt mắt không nhắm, dù đã tiến hành đúng nghi thức. Đây là hiện tượng khiến nhiều gia đình lo lắng và tự hỏi: “Liệu người thân của mình còn điều gì chưa yên lòng?”

Theo quan niệm dân gian, đôi mắt mở khi lìa đời là dấu hiệu cho thấy người mất còn điều vướng bận nơi trần thế. Đó có thể là nỗi lo cho người thân, là tâm nguyện chưa hoàn thành, hay những cảm xúc chưa kịp giãi bày. Trong một số trường hợp, người chết ra đi trong hoàn cảnh đột ngột hoặc oan ức, sự ra đi chưa được chuẩn bị tâm lý cũng có thể khiến họ không thể khép mắt. Việc vuốt mắt người chết không thành công trong những trường hợp này được xem là một lời nhắn nhủ còn dang dở, một nỗi lưu luyến chưa thể hóa giải.

Dưới góc nhìn y học, hiện tượng không nhắm được mắt sau khi mất có thể đến từ sự co cứng cơ do quá trình phân hủy bắt đầu xảy ra, hay tổn thương dây thần kinh chi phối mí mắt trước đó do bệnh lý nền. Những yếu tố sinh lý này khiến mí mắt trở nên cứng và khó tác động, dù thân nhân đã thực hiện nghi lễ với đầy đủ thành ý.

Cách vuốt mắt cho người chết đúng nghi thức

Thực hiện cách vuốt mắt cho người chết đúng nghi thức là một việc làm vô cùng quan trọng, không chỉ thể hiện sự trang nghiêm mà còn gửi gắm tình cảm và mong muốn người đã khuất được an nghỉ thanh thản.

Thời điểm thực hiện

Thời điểm lý tưởng nhất để vuốt mắt là ngay sau khi người mất vừa trút hơi thở cuối cùng. Khoảnh khắc ấy, cơ thể người mất vẫn còn mềm mại, các cơ chưa bước vào giai đoạn co cứng – hiện tượng được gọi là rigor mortis, thường bắt đầu trong vòng 1 đến 2 giờ sau khi qua đời. Ở thời điểm này, mí mắt có thể được khép lại nhẹ nhàng chỉ bằng một cái chạm tay ân cần, gương mặt vẫn giữ được nét thanh thản tự nhiên.  Tuy nhiên, nếu để chậm trễ, các nhóm cơ quanh mắt sẽ bắt đầu cứng lại, khiến việc vuốt mắt người chết trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Lúc đó, dù thực hiện đúng kỹ thuật, mí mắt cũng khó khép kín hoàn toàn, có thể phải dùng khăn hoặc vật hỗ trợ để cố định. 

Các bước thực hiện

Trước khi tiến hành, người thực hiện nghi lễ cần chuẩn bị đầy đủ về thể chất và tinh thần. Đây thường là người thân cận nhất với người mất – con, cháu hoặc người có vai trò đặc biệt trong gia đình. Quan trọng hơn, đó phải là người giữ được sự bình tĩnh, thành tâm và không bị chi phối bởi cảm xúc quá mức. Đôi tay cần được rửa sạch, lau khô, giữ ở trạng thái ấm áp để không tạo cảm giác lạnh lẽo khi tiếp xúc với cơ thể người mất. Không gian xung quanh nên giữ yên tĩnh, tránh ồn ào, và nếu phù hợp tín ngưỡng, có thể thắp hương hoặc mở khẽ âm thanh tụng niệm.

Bắt đầu nghi thức, dùng khăn mềm thấm nước ấm, nhẹ nhàng lau sạch vùng quanh mắt. Đây là bước quan trọng giúp làm sạch bụi bẩn, dịch tiết và đồng thời làm mềm vùng da quanh mí, tạo điều kiện thuận lợi cho thao tác tiếp theo. Sau khi vệ sinh xong, đặt hai ngón tay – thường là ngón cái và ngón trỏ – lên mí mắt, rồi vuốt thật nhẹ nhàng theo chiều từ trên xuống dưới, từ khóe mắt ra đuôi mắt. Mỗi thao tác cần được thực hiện với sự tôn kính, không vội vã, không dùng lực mạnh để tránh tổn thương mô mềm. Thường chỉ cần thực hiện từ một đến ba lần là mí mắt có thể tự khép lại một cách tự nhiên nếu nghi thức được tiến hành đúng thời điểm.

Lưu ý quan trọng

Khi tiến hành nghi thức vuốt mắt cho người chết, ngoài các bước thực hiện, việc ghi nhớ những lưu ý quan trọng sau đây sẽ giúp nghi lễ diễn ra một cách trọn vẹn, thể hiện đúng lòng thành kính và mang lại sự an yên cho cả người đã khuất lẫn gia đình.

Đầu tiên và quan trọng nhất, toàn bộ quá trình cần diễn ra nhẹ nhàng, chậm rãi nhưng dứt khoát, tuyệt đối không dùng lực mạnh. Đây là một hành động đòi hỏi sự tinh tế và lòng trắc ẩn, không phải là việc ép buộc. Thêm vào đó, hãy luôn giữ một tâm thái bình tĩnh và thành kính. Dù nỗi đau mất mát là rất lớn, việc giữ được sự điềm tĩnh sẽ giúp bạn thực hiện nghi thức một cách chu đáo hơn và truyền tải được năng lượng tích cực, sự an ủi đến người thân. Tránh để sự hoảng loạn hay khóc lóc quá lớn làm ảnh hưởng đến không khí trang nghiêm và sự thanh thản của người đã ra đi.

Tuyệt đối không sử dụng lực mạnh hoặc các dụng cụ cứng để ép mí mắt khép lại. Vùng da quanh mắt sau khi mất rất mỏng và dễ tổn thương. Nếu mắt không khép ngay lập tức, hãy kiên nhẫn, dùng khăn sạch, mềm để hỗ trợ nhẹ nhàng. Một số trường hợp người chết vuốt mắt không nhắm dù đã thực hiện đúng cách có thể bắt nguồn từ nguyên nhân sinh học như đột tử, co cơ sớm hoặc trạng thái cảm xúc đặc biệt lúc lìa đời. Trong những trường hợp như vậy, không nên lo lắng hay quy kết hoàn toàn theo quan niệm mê tín.

Giải đáp hiện tượng người chết vuốt mắt không nhắm

Trong quá trình tiễn biệt người thân, không ít gia đình rơi vào tình huống trăn trở khi đã thực hiện vuốt mắt cho người chết đúng nghi thức, nhưng đôi mắt người mất vẫn không thể khép lại hoàn toàn. Hiện tượng người chết vuốt mắt không nhắm thường gây ra cảm giác lo lắng, thậm chí ám ảnh, vì theo quan niệm dân gian, đôi mắt mở khi lìa đời là dấu hiệu người ra đi còn điều trăn trở, chưa thể yên lòng rời xa cõi thế. Tuy nhiên, để hiểu rõ và xử lý tình huống này đúng đắn, cần nhìn nhận hiện tượng này một cách toàn diện từ cả góc độ y học và tâm linh.

Về mặt sinh học, sau khi con người qua đời, cơ thể sẽ trải qua một chuỗi thay đổi tự nhiên gọi là quá trình co cứng tử thi (rigor mortis). Giai đoạn này thường bắt đầu trong vòng một đến hai giờ sau khi tim ngừng đập, trong đó các nhóm cơ, bao gồm cả cơ mi mắt, sẽ dần trở nên cứng lại. Nếu nghi thức vuốt mắt người chết không được tiến hành trong khoảng thời gian sớm – ngay khi người mất vừa trút hơi thở – thì khả năng khép mí mắt sẽ giảm đi đáng kể. Trong một số trường hợp, ngay cả khi thực hiện sớm, đôi mắt vẫn không thể khép lại hoàn toàn, đặc biệt là với những người mất do đột tử, chấn thương não hoặc tai biến mạch máu não – những nguyên nhân khiến hệ thần kinh điều khiển mí mắt bị tổn thương trước khi tử vong.

Ở chiều sâu tâm linh, người xưa cho rằng ánh mắt mở khi qua đời là biểu hiện của sự luyến tiếc, chưa trọn nguyện, hoặc còn vướng bận chuyện trần gian. Với những người mất đột ngột, không kịp dặn dò người thân, chưa hoàn thành tâm nguyện, hoặc còn lo lắng cho gia đình, thì việc đôi mắt không nhắm được cũng được nhìn nhận như một tín hiệu chưa trọn vẹn. Quan niệm này phản ánh nét đẹp đạo lý trong văn hóa Việt – nơi mà cái chết không chỉ là kết thúc sinh học, mà còn là một chuyển tiếp thiêng liêng cần được hỗ trợ bằng sự thấu hiểu và lòng thành.

Khi gặp trường hợp người chết vuốt mắt không nhắm, điều quan trọng nhất là gia đình cần giữ bình tĩnh. Tuyệt đối không nên hoảng sợ hay gán ghép mê tín cực đoan. Thay vào đó, hãy tiếp tục chăm sóc người mất bằng sự trân trọng: lau mặt sạch sẽ, thắp hương đều đặn, tụng kinh cầu siêu hoặc nhờ thầy tụng kinh hồi hướng công đức. Ngoài ra, có thể dùng khăn mỏng, trắng, đặt nhẹ nhàng lên mắt để giữ sự kín đáo và thanh thoát cho gương mặt người ra đi.

Xem thêm: Cẩm nang chi tiết đi chùa cầu siêu cho người mất

Bồng Lai Viên hy vọng bài viết, bạn đã có cái nhìn rõ ràng và sâu sắc hơn về ý nghĩa cũng như cách vuốt mắt cho người chết đúng nghi thức. Vuốt mắt cho người chết không chỉ là nghi thức tiễn biệt mà còn là cách thể hiện tình cảm, sự kính trọng với người đã khuất. Hiểu rõ ý nghĩa, cách thực hiện đúng và những lưu ý quan trọng sẽ giúp gia đình thực hiện nghi lễ một cách trang nghiêm, trọn vẹn. Nếu gặp trường hợp người chết vuốt mắt không nhắm, hãy giữ bình tĩnh, thành tâm cầu nguyện để người thân được siêu thoát an lành.

Tham khảo thêm:

• Cẩm nang hướng dẫn cúng cơm cho người mới mất
• Cách lập bàn thờ vong cho người mới mất chi tiết nhất
• Cẩm nang xây mộ cho người mới mất từ A đến Z
• Bồng Lai Viên khuyến mãi đất nghĩa trang 20% khu E6